Winnaars loterij willen helemaal geen BMW

Wat doen de winnaars van de straatprijs van de Postcodeloterij? Zijn ze wel zo blij met een dikke BMW? En hoe jaloers zijn hun buren? Vier economen zochten het uit.

ING Groep 4.32 % === AEX-index 1.55 %
Je bent er vast wel eens langs gezapt: de uitreiking van de ‘straatprijs’ van de Nationale Postcodeloterij. Een blije BN'er loopt door een buitenwijk van Zoetermeer, Heerlen of Hoogkarspel en deelt met een grote grijns op het gezicht enorme cheques uit aan geschrokken deelnemers.

Op eind van de uitzending wordt een van hen mee naar buiten genomen, en krijgt de sleutels van een gloednieuwe auto. Vroeger een BMW, tegenwoordig een Audi. In de verte zien we de beteuterde buren staan. Zij hadden geen loten en krijgen geen cent.

Geslaagde emo-tv
Het is een prachtig concept: geluk, pech, blijdschap, jaloezie en spijt, alle ingrediënten van geslaagde emo-tv compact bij elkaar.

Maar ook economen kijken tv. En die zien heel iets anders. Zij zien een perfect gerandomiseerde, positieve inkomensschok. De een krijgt zomaar 12.500 euro of een veelvoud daarvan, de buurman in hetzelfde soort huis en met waarschijnlijk vergelijkbaar inkomen en vermogen, krijgt niets.

Dat is geen tv-show, maar een economisch laboratorium! Hoe gedragen de winnaars zich? Wat doen de verliezers? Wie past zijn uitgavenpatroon aan? Maakt geld gelukkig? Het loterij-experiment geeft eindelijk antwoorden.

Dat dachten in elk geval een viertal economen: Peter Koorenman, Adriaan Soetevent, Arie Kapteyn en Peter Kuhn. Ze zochten contact met de Postcodeloterij en enquêteerden 2000 deelnemers en ook hun buren zonder lot. Deelnemers in niet-winnende postcodegebieden vormden de controlegroep. Allen werden zes maanden na de trekking ondervraagd.

Bedenkingen bij BMW
De uitkomsten van het onderzoek bieden een fraai inkijkje in de ziel van de homo economicus. Allereerst de BMW, de hoofdprijs ten tijde van het onderzoek. Er zaten 25 winnaars van zo’n auto in het onderzoekspanel.

Ze zullen allemaal blij hebben rondgesprongen bij het zien van hun prijs. Maar de volgende dag hadden ze toch hun bedenkingen. Slecht vier van de 25 winnaars behielden de auto. De rest deed hem binnen zes maanden van de hand. Ze hadden liever cash dan een nieuwe wagen.

Logisch, denken de onderzoekers. Na het krijgen van de BMW, zitten de winnaars met een ‘sub-optimale consumptiemix’. Met andere woorden: ze bezitten relatief te veel BMW.

Consumenten kiezen liever zelf. Een prijs uitgekeerd in goederen is voor de winnaar zelden gelijk aan de financiële waarde ervan.

Auto als lokker
Waarom laat de Postcodeloterij dan toch mensen auto’s winnen? De economen hebben het niet onderzocht, maar waarschijnlijk is een auto als prijs wel een goede lokker om aan een loterij.

Volgens René Bogaarts, hoofd communicatie van de Goede Doelen Loterijen, krijgt de Postcodeloterij meer respons op mailings met auto, dan op een mailing met geldprijzen. Als lokker werkt een BMW dus prima, als feitelijke prijs niet.

Opvallend is dat winnaars van geldprijzen juist wel interesse in een nieuwe (of nieuwere) auto krijgen. Een deel van het geldbedrag wordt vaak daar vaak wel aan uitgegeven.

De onderzoekers stellen vast dat zes maanden na de trekking (per 10.000 gewonnen euro’s) de gemiddelde leeftijd van de auto van de winnaar bijna een half jaar minder jonger is dan die van niet-winnende deelnemers uit de controlegroep. Wie wint laat dat graag zien met wat glimmend plaatstaal op de oprit.

Maar de niet-deelnemende buren slaan terug. Dat is misschien wel de meest opvallende uitkomst van het onderzoek: buren van winnaars, die zelf niets wonnen, kopen ook een nieuwe(re) auto. De gemiddelde leeftijd van hun auto daalt ongeveer net zo hard. ‘Keeping up with de Joneses’, noemen de Amerikanen dat.

Even gelukkig
Behalve de handel in auto’s hebben de straatprijzen niet zo veel effect. Er is na een half jaar nauwelijks een effect op het niveau van de uitgaven meer te meten.

En dat is precies wat de economen verwachten. De ‘permanente-inkomenshypothese’ voorspelt dat mensen een positieve inkomensschok uitspreiden over de rest van hun leven, en niet in een keer opmaken. De consumptie stijgt dus maar een heel klein beetje.

Ook zijn de winnaars niet merkbaar gelukkiger dan de buren. Na zes maanden is de roes wel uitgewerkt, want zo groot zijn de straatprijzen nou ook weer niet. De buren die niets wonnen zijn overigens ook niet ongelukkiger geworden. Blijkbaar gunnen we het elkaar toch wel. [z24.nl]