Voor consumenten begint de crisis nu

De economie groeit weer, maar de consument laat de kop juist hangen. Is het overdreven pessimisme of juist gezonde realiteitszin?

ING Groep 2.42 % === AEX-index 0.02 %
Het Amerikaanse consumentenvertrouwen is in februari in elkaar geklapt. De vertrouwensindex belandde met 46 punten op het laagste peil in tien maanden.

Beleggers reageerden teleurgesteld. Zonder enthousiaste consumenten ontbeert het economisch herstel een stevige bodem. Winkeliers gaan toch weer magere maanden tegemoet.

Aan deze kant van de oceaan is de situatie niet veel beter. Begin deze week bleek dat ook Nederlandse consumenten met minder vertrouwen naar de toekomst kijken. De vertrouwensindex van het CBS daalde naar min 13. Onder Nederlandse consumenten zijn de pessimisten ruim in de meerderheid.

Franse consumenten besteedden in januari plotseling 2,7 procent minder dan een maand eerder, zo werd dinsdag bekend. Er was op een daling van slechts 0,6 procent gerekend.

Nieuwe zwartgalligheid
Waar komt deze nieuwe zwartgalligheid vandaan? De meeste seinen staat toch op groen? De Amerikaanse economie groeit weer, en ook in Europa zijn de meeste economieën aan de goede kant van de lijn beland. Centrale banken praten hardop over het terugdraaien van de crisismaatregelen. En bankiers overal ter wereld verdelen bonussen alsof er geen kredietcrisis is geweest.

Toch blijven de consumenten somberen. Terecht, want voor veel consumenten moet de crisis nog beginnen. Nederlandse werknemers, bijvoorbeeld, die hun baan behielden, gingen er vorig jaar in koopkracht nog op vooruit. De cao-lonen stegen, terwijl de WW-premie voor werknemers werd afgeschaft. Voor veel consumenten was 2009 dus geen recessiejaar.

Maar dat gaat veranderen. Het Centraal Planbureau (CPB) voorspelt dat de koopkracht van een gemiddeld huishouden in 2010 met driekwart procent daalt. Volgend jaar gaat er nog eens een half procent vanaf. En dat is dan het geval bij een huishouden waar iederheen zijn of haar baan behoudt.

Kans op werkloosheid
Dat zal voor lang niet iedereen opgaan. 2010 wordt het jaar waarin de crisis toeslaat op de arbeidsmarkt. In 2009 liep de werkloosheid op met 75.000 personen. Dit jaar wordt een stijging verwacht van 121.000. De kans om dit jaar werkloos te worden is dus 60 procent groter dan vorig jaar. Logisch dat consumenten voorzichtig zijn.

Veel bedrijven zullen in 2010 en 2011 hun omzet en winst weer zien toenemen, maar werknemers krijgen daar weinig van mee. Een goede maatstaf hiervoor is de arbeidsinkomensquote. Deze quote meet het deel van het nationale inkomen dat naar de productiefactor arbeid gaat.

Het CPB verwacht dat de arbeidsinkomensquote in 2010 daalt naar 77,5 procent. Een jaar later gaat dat nog verder omlaag naar 77,25. Dat zou het laagste percentage in veertig jaar zijn. De economie groeit weer, maar de werknemer (consument) deelt niet mee in de pret.

Hogere belasting
Er is nog meer dat de stemming bederft. Overheden zijn de afgelopen anderhalf jaar op ongekende schaal geld gaan lenen om de economie nog enigzins overeind te houden. Het is gelukt, want de overheid heeft de groei weer op gang gebracht. De rekening moet echter nog wel worden betaald.

Een rationele consument weet dat de overheid uiteindelijk bij hem aanklopt om de tekorten aan te vullen. Hogere belastingen en lagere subsidies, uitkeringen en aftrekposten (hypotheekrente!) liggen in het verschiet.

Nu uitbundig geld uitgeven, is daarom niet verstandig. Nu wat extra sparen om straks de belastingschok op te kunnen vangen wel. Dat geldt voor Nederlandse belastingbetalers, maar zeker ook voor de Amerikanen omdat de begrotingsproblemen in de VS nog veel groter zijn.

Waarde eigen huis
De rij met consumentenellende is nog langer. Het vermogen van veel burgers is aangetast. De waarde van het eigen huis ging omlaag, aandelenkoersen liggen nog ver onder het niveau van voor de crisis en het waardevaste pensioen is niet meer zo zeker.

Verder is de kans reëel dat centrale banken de geldkraan te traag dichtdraaien. Je hoeft geen doemdenker te zijn om oplopende inflatie te verwachten. Ook dat tast het vermogen en de koopkracht verder aan.

Nee, voor de consument heeft alle reden om te vrezen dat het ergste nog moet komen. [z24.nl]