De bomen groeien niet meer tot de hemel

De Nederlandse economie kromp in het derde kwartaal. Krijgen we een dubbele dip? Onwaarschijnlijk. Maar we zullen wel moeten wennen aan af en toe een kwartaal met krimp.

ING Groep 0.57 % === AEX-index 0.47 %

Eerst het goede nieuws: er is in het eurogebied een land waarvan de economie nóg meer kromp dan die van Nederland. In Griekenland daalde het bruto binnenlands product in het derde kwartaal met 1,1 procent, zo blijkt uit nieuwe cijfers van Eurostat.

Dat is een stuk dramatischer dan de 0,1 procent krimp van Nederland. Maar probleemlanden als Spanje (nulgroei) en Portugal (plus 0,4 procent) deden het wel beter dan Nederland. Ierse groeicijfers had Eurostat nog niet voorhanden.

Duitsland groeit wel

Landen waar Nederland zich liever mee vergelijkt beleefden een veel beter derde kwartaal. Duitsland groeide met 0,7 procent, Groot-Brittannië met 0,8 procent en Finland zelfs met 1,3 procent.

Waarom krimpt de Nederlandse economie? Dat komt vooral door tegenvallende investeringen van bedrijven. In het tweede kwartaal investeerde het bedrijfsleven nog 3,3 procent meer dan een kwartaal eerder. Dat werd toen gevierd als een belangrijke ommekeer, na zeven kwartalen van daling.

Maar in het derde kwartaal was er weer sprake van een afname van bedrijfsinvesteringen. En flink ook: er ging in drie maanden tijd maar liefst 2,4 procent af.

Overcapaciteit

Op zich is het logisch dat investeringen blijven dalen. De meeste bedrijven draaien nog altijd een lagere productie dan voor de kredietcrisis. Dat betekent dat er overcapaciteit is. Investeren in nieuwe productiecapaciteit is voor veel bedrijven onzinnig.

Het Centraal Planbureau (CPB) verwacht voor heel 2010 dan ook een investeringskrimp van 5,5 procent. Dat komt bovenop de daling van 18 procent in 2009. Pas volgend jaar zullen de investeringen weer wat aantrekken, denkt het CPB.

Export groeit minder

Maar er is meer aan de hand. In eerdere kwartalen werd de afname van de investeringsvraag ruimschoots gecompenseerd door de groei van de export. In het laatste kwartaal was dat niet langer het geval. De Nederlandse export nam nog wel toe, maar de groei van 1,1 procent was veel minder dan de eerdere vier kwartalen.

De duurdere euro van de afgelopen maanden, was daar ongetwijfeld de belangrijkste oorzaak van. In juni stond de euro nog op 1,20 dollar. De schuldencrisis had de munt relatief goedkoop gemaakt. In oktober keken de valuatamarkten vooral naar de naderende kwantitatieve verruiming van de Fed en steeg de euro tot boven de 1,40 dollar. Een hoge eurokoers maakt exportgoederen duurder.

Minder aardgas

Daar hadden landen als Duitsland en Finland natuurlijk ook last van. Voor het onderpresteren van Nederland is in de cijfers dan ook geen bevredigende verklaring te vinden. De aardgasproductie viel wat tegen in het derde kwartaal, de investeringen daalden wat meer, de export groeide wat minder, dat is het wel.

Goede kans daarom dat Nederland zich in het volgende kwartaal weer aansluit bij de groeilanden van het eurogebied. Het is eigenlijk niet voor te stellen dat Nederland over een lange periode een ander pad opgaat dan groeibriljant Duitsland. Uiteindelijk trekt dat land ons onwillekeurig mee.

Structureel lagere groei

Maar de plotselinge krimp duidt wel op een onderliggend probleem. Door de kredietcrisis zal de economische groei in Europa voor langere tijd structureel lager komen te liggen. Huishoudens, banken en overheden moeten hun schulden wegwerken, en dat proces kost zo de helft van de groei.

Uit eerdere financiële crises valt op te maken dat deze lagere groei jaren zal aanhouden. Misschien dat we pas over een jaar of tien weer op het oude groeipad zitten.

Bij een lage structurele groei van pakweg één tot anderhalf procent hoeft er maar weinig te gebeuren, of de groei slaat om in krimp. Een tegenvaller is genoeg om even onder de nullijn te duiken.

We zullen daarom moeten wennen aan dit soort teleurstellende kwartalen. Geen paniek dus als we een keertje krimpen. Leuk is het niet, maar het hoort gewoon bij het op zich gezonde verwerkingsproces van na de kredietcrisis. [z24.nl]