Griekenland: winnaars en verliezers

Griekenland moet er nog in slagen de verkiezingen van 17 juni zonder grote financiële brokken te halen. Dan ligt er de keuze: wel of niet in de eurozone blijven. Winst en verlies zijn niet gelijk verdeeld in beide scenario's. 

Het kan al eerder misgaan in Griekenland als de sluipende bankrun, waarvan deze week sprake is, doorzet. Maar stel dat de Griekse banken het hoofd boven water houden tot 17 juni. Dan liggen er twee basisscenario's.

Als er een parlementaire meerderheid komt van partijen die in principe afspraken met de Europese Unie (EU) en het Internationaal Monetair Fonds (IMF) willen nakomen, ligt er een basis om voort te modderen met internationale schuldeisers. Het alternatief, bij winst van radicaal links in Griekenland, is het opzeggen van gemaakte afspraken. Griekenland ligt dan op ramkoers met Europa.

Winst middenpartijen: achterstallig onderhoud

Wanneer partijen die zich willen houden aan de gemaakte bezuinigings- en hervormingsafspraken, een regering kunnen vormen na 17 juni, kan Griekenland waarschijnlijk in de eurozone blijven.

Maar het land kampt dan wel met een stevig probleem: het loopt achter op gemaakte afspraken. Persbureau Reuters signaleert dat de afgelopen woensdag als interim-premier aangestelde jurist Panagiotis Pikramenos de komende weken geen mandaat heeft om gevoelige politieke beslissingen te nemen.

Zo loopt de privatisering van Griekse staatseigendommen, zoals oliebedrijf Hellenic Petroleum, nu al forse vertraging op. De kans dat Griekenland dit jaar drie miljard euro ophaalt met privatiseringen wordt steeds kleiner. Andere maatregelen, zoals een plan voor verhoging van de belastingopbrengsten met 1,5 procent in 2013 en 2014 lopen ook vertraging op.

Een manier om dit probleem op te lossen, is dat een nieuwe Griekse regering belooft de bezuinigings- en hervormingsafspraken alsnog na te komen, maar in de praktijk toch gaat heronderhandelen met het IMF, de Europese Unie en de Europese Centrale Bank.

Van belang is dat de primaire begroting van Griekenland, dat wil zeggen de balans tussen inkomsten en uitgaven exclusief de rentelasten, de afgelopen jaren fors is verbeterd. Uit de jongste raming van de Europese Commissie blijkt dat het primaire tekort van Griekenland is gedaald van 10,4 procent in 2009, tot 2,2 procent in 2011. Dat is lager dan het primaire tekort van Nederland dat op 2,6 procent uitkwam afgelopen jaar.

Als eurolanden bijvoorbeeld bereid zijn om zelf meer af te schrijven op hun Griekse staatsleningen, zoals banken begin dit jaar hebben gedaan, of de rentelast van Griekenland direct te verlagen, krijgen de Griekse overheid en de economie in bredere zin wat extra lucht.

In dit geval nemen de eurolanden en het IMF een beetje expra pijn, maar ontkomen Griekse werknemers evenmin aan verdere loonsverlagingen, die zijn afgesproken in de huidige bezuinigingspakketten.

Winst Radicaal Links: ramkoers

Wint de radicaal linkse partij van de 37-jarige Alexis Tsipras de Griekse verkiezingen, dan komt er een stevige confrontatie met de (buitenlandse ) schuldeisers van Griekenland.

“Onze eerste keus is om onze Europese partners ervan te overtuigen dat het in hun eigen belang is om financiering niet stop te zetten. Maar als ze doorgaan met eenzijdige actie, dat wil zeggen onze financiering afsnijden, zijn we gedwongen om betalingen aan crediteuren op te schorten”, stelde Tsipras vrijdag in een interview met zakenkrant The Wall Street Journal.

De chaotische invoering van een Griekse munt, naast de euro, lijkt dan onvermijdelijk (zie dit artikel van Mathijs Bouman). Buitenlandse schuldeisers lijden dan zeer grote verliezen. Zo staat voor Nederland naar schatting 19 miljard euro op het spel.

In Griekenland zelf groeit bij een euro-exit de kloof tussen rijke Grieken die hun vermogen op tijd hebben veilig gesteld, en arme Grieken die dure importen op zich af zien komen.

Gevluchte spaarders rijker

Elke Griek die inmiddels spaargeld van Griekse banken heeft gehaald en elders heeft gestald, boekt bij invoering van een Griekse munt een forse vermogenswinst. Een nieuwe Griekse munt devalueert namelijk ongetwijfeld fors ten opzichte van de euro.

Bovendien is de kans groot dat bijvoorbeeld binnenlandse hypotheekschulden op termijn worden omgezet in de nieuwe Griekse munt. Wie harde euro's in z'n sok heeft, is dan spekkoper. Zijn spaargeld is meer waard, zijn schuld verdampt.

Hyperinflatie

Tegenover de vermogenswinst op 'gevluchte' spaargelden staat bij introductie van een relatief zwakke nieuwe munt een enorme prijsstijging van geïmporteerde goederen. Als Griekenland met een eigen munt olie moet importeren, wordt benzine al snel twee keer zo duur.

Daar komt bij dat als Griekenland in gebreke blijft wat betreft rentebetalingen op de huidige staatsschuld, het land nog steeds het primaire tekort op de overheidsbegroting moet financieren. Ofwel: er moet ook in dit geval bezuinigd worden om de begroting in evenwicht te brengen, want de kans dat het land op de internationale kapitaalmarkt kan lenen is na een wanbetaling vrijwel nihil.

Het alternatief is dat de Griekse centrale bank een losser monetair beleid voert en nieuwe drachmes gaat bijdrukken om tekorten te financieren. In dat geval ligt forse inflatie, wellicht hyperinflatie, op de loer. De koopkracht van de nieuwe Griekse munt neemt dan nog meer af.

EU-lidmaatschap

In het geval van een Grexit bevindt Griekenland zich in een juridisch niemandsland wat betreft dat status van het land in de Europese Unie. Er is geen officiële route voor uittreding uit de euro. Opzeggen van de euro kan in theorie alleen in combinatie met het uittreden uit de Europese Unie.

Maar in het laatste geval kan Griekenland ook geen beroep meer doen op de zogenoemde structuurfondsen van de EU, waardoor het land veel geld voor investeringsprojecten zou mislopen. Ook krijgt het dan niet langer landbouwsubsidies van Brussel in de vorm van inkomenssteun voor Griekse boeren. Ook zouden dan de grenzen voor Griekse emigranten waarschijnlijk op slot gaan.

Een Griekse regering die rente- en schuldbetalingen aan buitenlandse schuldeisers stop zet, zal proberen EU-lid te blijven. Maar politiek wordt dat een lastige figuur als Griekenland wel een beroep wil blijven doen op Europees subsidiegeld. Dan zullen eurolanden onvermijdelijk hun claims ten aanzien van Griekse staatsschulden op tafel leggen. [Z24]