Hoe zwak zijn de Europese banken?

De grote Europese banken moeten met de billen bloot. Medio juli worden ‘stresstests’ openbaar gemaakt die laten zien hoe kwetsbaar ze zijn voor economische schokken. Dat gaat niet zonder noodplan voor banken die zwak staan, stelt Z24's Jeroen de Boer.

ING Groep 2.29 % === AEX-index 1.38 %

Europese banken vertrouwen elkaar niet en liggen weer aan het infuus bij de Europese Centrale Bank (ECB).

Europese regeringsleiders besloten donderdag 17 juni dat openbaarmaking van zogenoemde ‘stresstests’ komende maand moet plaatsvinden, om het vertrouwen in de grote banken van de Europese Unie (EU) te herstellen.

In de Verenigde Staten werd een dergelijke operatie in mei 2009 uitgevoerd, onder strikte regie van de Amerikaanse regering en de Federal Reserve. De EU kan zich wat dit betreft geen missers veroorloven, gelet op de nerveuze stemming op financiële markten.

Banken & Staten

In antwoord op de financiële paniek rond de val van zakenbank Lehman Brothers grepen autoriteiten in Europa en de VS eind 2008 op twee manieren in: met directe kapitaalinjecties van overheden om de financiële buffers van banken op te krikken, en met garantienetten.

In de VS zetten de autoriteiten in op het opkopen van besmette pakketjes van hypotheekbeleggingen van banken - met een combinatie van publiek-private investeerders. Dit was een ingreep aan de bezittingenkant van de bankbalans.

In Europa - onder meer in Nederland - bood de staat banken de mogelijkheid nieuwe leningen uit te geven met staatsgarantie, ofwel: een ingreep aan de schuldzijde van de balans.

Stresstests

In het voorjaar van 2009 volgde in de VS een reeks ‘stresstests’ voor de grote Amerikaanse banken. Dat wil zeggen: simulaties van het effect van grote economische schokken op de slagkracht van banken. Per saldo bleken Amerikaanse banken zo’n 75 miljard dollar aan extra kapitaal te moeten aantrekken om hun financiële buffers te verhogen.

Hoe zit dat met Europese grootbanken? Aardig is om twee indicatoren naast elkaar te leggen: de vermogensbuffers van banken mét en zonder aanpassingen om de risico’s van bezitsverlies (hypotheken, bedrijfsleningen, beleggingen) te meten.

VS versus Europa

Kijk je naar het vermogen van banken, afgezet tegen de naar risico gewogen bezittingen, dan valt op dat Amerikaanse en Europese grootbanken vergelijkbaar presteren. Zie de grafiek: bankbuffers naar risico.

In de VS heeft Goldman Sachs een zogenoemde tier-1 ratio van 15 procent, wat relatief hoog is. In Europa kunnen de Britse bank RBS en Rabobank zich beroepen op tier-1 ratio’s van rond de 14 procent.

De Amerikaanse bank Wells Fargo heeft een relatief lage tier-buffer van 9,3 procent eind 2009, terwijl in Europa de Spaanse en Italiaanse grootbanken (Intesa, BBVA, Unicredit en Santander) vrij scherp aan de wind varen.

Probleem met de standaardmethode om risico’s te wegen is wel dat deze in de kredietcrisis niet goed heeft gewerkt. Bezittingen zoals Amerikaanse hypotheekbeleggingen en Grieks staatspapier, waar drie tot vier jaar geleden weinig over te doen was, zijn met plotselinge schokken besmet geraakt. Vandaar dat het vertrouwen in de huidige 'tier-cijfers' niet al te groot is.

Spaanse, Italiaanse banken

Een andere, volgens bankiers veel grovere, manier om naar bankbuffers te kijken, is de meting van het eigen vermogen afgezet tegen het totaal van de bezittingen - maar zonder onderscheid te maken tussen de risico’s van beleggingen. Uit deze grafiek blijkt dan dat de grootste Amerikaanse banken per saldo hogere ‘kale’ buffers hebben opgebouwd, vergeleken met Europese banken.

Opvallend is wel weer dat Europese banken die een mager naar risico gewogen stootkussen hebben, over hogere ‘kale’ kapitaalbuffers beschikken – denk aan Intesa, Unicredit, Santander. Aan de andere kant heeft bijvoorbeeld Deutsche Bank een sterke tier-ratio, maar een klein eigen vermogen in verhouding tot het balanstotaal. Ook ING scoort op dit punt relatief laag.

Het blijft dus lastig om een goed beeld te krijgen van de kracht van Europese banken. Doel van de stresstests is om op een slimmere manier te meten hoe stevig banken werkelijk zijn.

Achtervang van de staat

In de VS is dit afgelopen jaar uiteindelijk vrij soepel verlopen, mede door een strakke regie van de overheid. Met de uitkomst van de stresstests worden bedragen de markt in geslingerd die aangeven hoeveel extra kapitaal banken nodig hebben om echt solide te zijn. In de VS kregen banken vooraf inzicht, zodat ze op het moment van publicatie een plan van actie konden presenteren.

Idee is om dit in Europa ook te doen, maar een cruciaal element in de Amerikaanse aanpak was dat de overheid een duidelijke garantie gaf. Als banken geen geld konden ophalen met de uitgifte van nieuwe aandelen, zou de Amerikaanse overheid onmiddellijk bijspringen. Grote vraag is hoe dit binnen de EU gaat uitpakken, nu de Griekse schuldencrisis een tweedeling heeft geschapen tussen ‘sterke’ en ‘zwakke’ staten.

Europees noodnet

Het Europese vangnet van 750 miljard euro voor Zuid-Europese landen die moeite kunnen krijgen om zelf geld te lenen op de kapitaalmarkt, is indirect al een steun voor de grootbanken. Doordat Griekenland (nog) geen wanbetaler is, hoeven Europese banken die Griekse staatsobligaties bezitten daar geen grote afschrijvingen op te doen. Bovendien mogen banken Griekse staatsobligaties doorverkopen aan de ECB.

Toch blijft de regie over de stresstests voor banken een heikel punt. Als de uitkomst bijvoorbeeld is dat een Spaanse grootbank vele miljarden moet ophalen bij beleggers om zijn buffers te versterken, is vraag één: lukt het om privaat geld aan te trekken? En als dat niet gaat: is de Spaanse overheid in staat om bij te springen, als zo’n bank hulp nodig heeft?

Potentieel domino-effect

Omdat in dit proces een domino-effect kan optreden voor banken en overheden, is het cruciaal dat EU-landen vooraf bekijken waar de rotte appels zitten in de bankwereld, en vervolgens nagaan of staten op een geloofwaardige manier achter ‘hun’ banken kunnen staan, mocht dat nodig zijn.

Europese banken moeten hun vermogensbuffers opkrikken met extra aandelenkapitaal – Rabobank-bestuurder Bert Bruggink schat in Het Financieele Dagblad dat het om zo’n 100 miljard euro gaat. Vermogensversterking dient echter op gedisciplineerde manier te gebeuren. Een nieuwe angstgolf is zo geschapen. [z24.nl]