Let op uw pensioen

Minister Donner gaf na de kredietcrisis geen krimp, maar zijn opvolger op Sociale Zaken, Henk Kamp, gaat door de knieën. De boekhoudregels voor pensioenfondsen worden aangepast. Dat is niet zonder gevaar.

Dure toekomst

Bij het vaststellen van hun toekomstige verplichtingen moeten de fondsen de marktrente van het moment gebruiken. Als die rente laag is, is de toekomst relatief 'duur', en moet het fonds voor de toekomstige pensioenuitkeringen nu veel kapitaal in kas hebben. Bij een hoge rente kan het fonds toe met minder vermogen.

De toezichthouder rekent de pensioenfondsen af op hun dekkingsgraad, de verhouding tussen vermogen en verplichtingen. Als de rente daalt, gaat de dekkingsgraad omlaag, mogelijk tot onder het niveau waarbij de uitkeringen niet meer mogen worden aangepast aan de inflatie. Eventueel moeten de uitkeringen zelfs omlaag.

Verkeerde rente

Na de kredietcrisis was de rente die werd gebruikt om de pensioenverplichtingen te berekenen uitzonderlijk laag, en kwamen veel fondsen – ook die van Sluimers – in de problemen. 'We gebruiken de verkeerde rente', was de reactie van Sluimers. 'Laat ons met een andere rente rekenen, en de problemen zijn weg', vielen drie grote pensioenkoepels hem bij.

Toezichthouder De Nederlandsche Bank wilde er niet van weten. Ook toenmalig minister van Sociale Zaken Piet Hein Donner zag weinig in het voorstel. Maar na aandringen van de Tweede Kamer, beloofde zijn opvolger Henk Kamp eind vorig jaar wel een onderzoek.

De resultaten van dat onderzoek kwamen deze week naar buiten. Er staat voor Sluimers en zijn collega's weinig leuks in. De onderzoekers vergeleken de rente die nu wordt gebruikt – de zogenoemde swaprente, een interbancair tarief – met alternatieve rekenrentes.

Minder betrouwbaar

Echte voordelen blijken die alternatieven niet te bieden. Ze zijn net zo bewegelijk en de markten waaraan ze worden ontleend, zijn minder liquide, dus minder betrouwbaar. Het rapport biedt geen argumenten om over te stappen op een andere rekenrente.

Het goede nieuws voor de pensioenfondsen stond dan ook niet in dat rapport, maar in de begeleidende brief van Henk Kamp aan de Tweede Kamer. Daarin kondigt de minister aan dat hij toch maatregelen gaat nemen om de dekkingsgraad minder hevig te laten schommelen.

Rommelen

Kijk, nu wordt het opletten voor alle werknemers die iedere maand braaf hun pensioenpremie betalen en verwachten daar later een nette pensioenuitkering voor terug te krijgen. Want minister Kamp lijkt toch te willen rommelen met de rekenrente.

Bijvoorbeeld door het gemiddelde van de 'swaprentes' van de afgelopen paar jaar te nemen, in plaats van de huidige rente. Als je daar mee rekent, beweegt de dekkingsgraad niet meer op en neer, bij iedere verandering van de rente.

Gevaarlijke kant

Zo'n maatregel klinkt logisch, maar er zit een gevaarlijke kant aan. Structurele veranderingen op de kapitaalmarkt kunnen op die manier lange tijd door de pensioenfondsen worden genegeerd.

Stel je voor dat de Europese economie door de huidige schuldenperikelen van zwakke eurolanden in een langdurige crisis terechtkomt, met dalende prijzen. Dan gaat de rente structureel omlaag. Maar in de rekenrente van de pensioenfondsen werkt de hoge rente van vóór de crisis nog jaren door.

Of stel dat de Westerse economieën door de vergrijzing op een veel lager groeipad uitkomen, met een bijbehorende lagere rente. Ook dan heeft dat pas na verloop van tijd invloed op de dekkingsgraden van pensioenfondsen.

Extra vermogen opbouwen

Door een andere rente dan de pure marktrente te gebruiken, zeggen de pensioenfondsen eigenlijk dat ze het beter weten dan de markt. Tijdens het dieptepunt van de kredietcrisis werkte die markt misschien niet goed – al vonden de onderzoekers van Kamp daar nauwelijks bewijs voor.

Maar tegen die situatie kan een fonds zich ook wapenen door in goede tijden extra vermogen op te bouwen.

Bovendien is het gevaarlijk om telkens als het uitkomt boekhoudregels te veranderen. Als straks de rente fors stijgt, zullen er vast pensioenfondsen zijn die weer gaan pleiten voor het gebruiken van de (hoge) marktrente, in plaats van een gemiddelde rente. Zo zou de dekkingsgraad telkens in het meest gunstige licht worden gezet.

Dat is geen geruststellende gedachte voor wie nu voor zijn pensioen aan het sparen is. [Z24]