Leugentje om bestwil?

Bijna de helft van de cv's bevat onwaarheden. Wie deze niet weet te achterhalen, loopt het risico de verkeerde persoon binnen te halen. Dat kan behoorlijk in de papieren lopen. Hoe herken je een liegende sollicitant?

Een topfunctie bij Philips in Japan, wethouder in Rotterdam, topvolleyballer, piloot bij de KLM en bedenker van de beroemde reclameleus: 'Ik ga bij Japie wonen, want daar hebben ze King Corn.' De sollicitatiecommissie dacht goud in handen te hebben toen Albert Krielen zich kandideerde als directeur van de Nijmeegse schouwburg. Enige tijd later ontdekten journalisten van de Gelderlander dat het cv van Krielen zo lek was als een mandje. Zijn veronderstelde oud-werkgevers hadden nog nooit van hem gehoord.

Grote risico's
Dit voorbeeld is vrij extreem, maar uit onderzoek blijkt dat bijna de helft van alle cv's onwaarheden bevat. Dat brengt grote risico's met zich mee voor bedrijven. Wie op basis van leugens de verkeerde werknemer aanneemt, kan met hoge kosten worden geconfronteerd, zoals een ontslagvergoeding, kosten voor vervanging, imagoschade of schade door fouten.

"Voor een groot bedrijf is een enkele misser meestal niet zo erg, maar bij een klein bedrijf kan het leiden tot een faillissement", zegt Nora Kasmi van de Leugenacademie, een organisatie die mensen traint hoe ze anderen ertoe aan kunnen zetten de waarheid te vertellen.

Het is daarom geen overbodige luxe om sollicitanten te screenen. Maar hoe pak je dat aan? Het begint met het cv en de sollicitatiebrief. Deze kunnen onwaarheden van verschillende aard bevatten. Er kunnen -al dan niet met opzet- data in worden genoemd die niet precies kloppen of opleidingsinstituten worden vermeld die niet bestaan. Of er wordt gesjoemeld met de functie-omschrijving. Via sociale netwerken als LinkedIn, kun je een deel van de leugens ondervangen. Maar een goede screening vereist meer.

Diplomavervalsingen
Arjan Zuidgeest, directeur van screeningsbureau CV Veritas, verifieert de cv-gegevens van kandidaten. Hij signaleert een toename van het aantal diplomavervalsingen en merkt dat steeds meer mensen niet eerlijk aangeven dat ze een opleiding niet hebben afgemaakt. "De arbeidsmarkt wordt krapper. Werkgevers hebben nu meer keuze uit personeel en stellen daarom hardere eisen. Waar ze er vroeger minder hard aan tilden, eisen ze nu steeds vaker dat een opleiding daadwerkelijk is afgerond."

Zuidgeest checkt voor zijn klanten feitelijke informatie: of de kandidaat zijn diploma heeft gehaald en of de opleiding officieel is geaccrediteerd. Maar hij controleert ook competenties bij voormalige werkgevers van sollicitanten. "Er kan soms wat lucht zitten tussen de visie van de ex-werkgever en de sollicitant. Iemand kan bijvoorbeeld spreken van een leidinggevende functie, terwijl hij in werkelijkheid meer coördinerende taken heeft gedaan. Dat is een groot verschil."

Karina Ahles-Frijters van screeningsbureau Een streepje Voor belt altijd met scholen en universiteiten om te achterhalen of een sollicitant het diploma heeft behaald. Ze laat sollicitanten geen originele diploma's of kopieën meenemen, omdat dit vervalsingen kunnen zijn, die heel echt kunnen lijken.

In tegenstelling tot Zuidgeest signaleert zij geen toename van het aantal leugens. "Liegen zegt iets over je persoonlijkheid. Als het niet in je zit, zul je het niet doen." Zij maakt daarom voor zichzelf ook geen onderscheid tussen kleine en grote leugens. "Als de potentie tot liegen er is, kan iemand dat later opnieuw doen, als hij onder druk staat."

Diplomaregister
Wil je checken of iemand zijn diploma heeft behaald, dan kun je de sollicitant vragen om een digitaal uittreksel met zijn gegevens uit het landelijke diplomaregister. Dit document is voorzien van een certificaat. De sollicitant kan dit document aanvragen bij de overheidsinstantie Dienst Uitvoering Onderwijs.

Twijfel je over de status van een diploma, opleiding of onderwijsinstelling, dan kun je terecht bij het Coördinatiepunt Informatieverstrekking Diploma Mills. Er bestaan namelijk organisaties die nepdiploma's en academische graden verkopen.

Bij het Nuffic kun je de echtheid van diploma's controleren. Voor een totaalbeeld kun je natuurlijk ook contact opnemen met een screeningsbureau.

Zuidgeest adviseert altijd vooraf aan te geven dat screening een onderdeel is van de selectieprocedure. "Dat schept transparantie en vertrouwen. Een bijeffect hiervan kan zijn dat kandidaten met onzuivere intenties terugdeinzen."

Lichaamstaal
Behalve in het cv kun je ook in het sollicitatiegesprek te maken krijgen met leugens. Veel mensen letten op lichaamstaal, maar onderzoeken wijzen uit dat dit niet altijd de beste raadgever is. Als bijvoorbeeld iemand transpireert, hoeft dit niet altijd te duiden op een leugen; een sollicitant kan ook zenuwachtig zijn of van nature vrij makkelijk transpireren. En bedreven leugenaars zullen hun leugens proberen te maskeren door juist minder nerveuze bewegingen te maken.

Om te voorkomen dat je je door lichaamstaal laat misleiden, adviseert Nora Kasmi om aan het begin van het gesprek een soort nulmeting te doen, om vast te stellen hoe de sollicitant in zijn normale doen is. "Stel een paar persoonlijke vragen waarover niemand liegt. Bijvoorbeeld: 'Heeft u het makkelijk kunnen vinden?' Of: 'Heeft u kinderen?' Daarna kun je overstappen naar het zakelijke gedeelte. Als de non-verbale communicatie dan afwijkt, kan dat duiden op een leugen."

Onverwachte vragen kunnen ervoor zorgen dat een sollicitant uit zijn rol schiet; bijvoorbeeld vragen over details. Kasmi merkt dat het lichaam sterker reageert naarmate een leugen grotere consequenties heeft.

Tegenstrijdigheden
Verder is het verstandig om goed te luisteren naar wat iemand zegt en op zoek gaan naar eventuele tegenstrijdigheden. Er bestaan cursussen waarin je kunt leren hoe je een sollicitant de waarheid kunt laten vertellen.

Een uitgebreide screening lijkt vervelend voor sollicitanten. Maar Zuidgeest wijst erop dat het ook in hun belang is. "De bagage van een kandidaat moet passen bij de nieuwe baan. Ook een sollicitant is niet gebaat bij een verkeerde match." [Z24]